Wniosek o dozór elektroniczny – w jakich sytuacjach można się o niego starać?

System Dozoru Elektronicznego (SDE) to nowoczesna metoda wykonywania kary pozbawienia wolności, która pozwala skazanemu na odbycie wyroku nie w zakładzie karnym, lecz we własnym miejscu zamieszkania. Jest to rozwiązanie korzystne zarówno dla skazanego, który może utrzymać więzi rodzinne i zawodowe, jak i dla systemu penitencjarnego, redukując przeludnienie w jednostkach. Zasady funkcjonowania SDE reguluje Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (dalej: k.k.w.).⁶

Czym jest dozór elektroniczny?

Dozór elektroniczny nie jest odrębną karą, lecz sposobem wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności.⁷ Skazany, zamiast przebywać w celi, odbywa karę w określonym przez sąd miejscu (najczęściej w mieszkaniu), pozostając pod stałą kontrolą za pomocą specjalistycznych urządzeń.

System ten składa się z dwóch głównych elementów:

1. Nadajnika: Zazwyczaj jest to wodoodporna opaska zakładana na nogę lub przegub dłoni skazanego, której nie można samodzielnie zdjąć bez uszkodzenia i uruchomienia alarmu.
2. Urządzenia monitorującego (centralki): Instalowane jest w miejscu zamieszkania. Urządzenie to komunikuje się z nadajnikiem oraz z centralą monitorowania, rejestrując obecność skazanego w domu.

Sąd penitencjarny, udzielając zgody na SDE, ustala szczegółowy harmonogram dnia skazanego. Określa on precyzyjnie godziny, w których skazany musi przebywać w miejscu zamieszkania, oraz godziny, w których może je opuścić, np. w celu świadczenia pracy, nauki, dokonania zakupów czy wizyty u lekarza.⁸

Kto może złożyć wniosek o dozór elektroniczny? / Przesłanki

Przepisy k.k.w. precyzyjnie określają zarówno krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku, jak i warunki materialne, które muszą zostać spełnione.

Kto może złożyć wniosek?

Zgodnie z art. 43ld k.k.w., wniosek o udzielenie zezwolenia na odbycie kary w SDE może złożyć 7:

• skazany,
• jego obrońca,
• prokurator,
• sądowy kurator zawodowy,
• dyrektor zakładu karnego (jeżeli skazany już odbywa karę).

Przesłanki (warunki) udzielenia zezwolenia

Aby sąd mógł pozytywnie rozpatrzyć wniosek, muszą być spełnione łącznie wszystkie przesłanki określone w art. 43la k.k.w.:

1. Wymiar kary: Orzeczona kara (lub suma kar do odbycia) nie przekracza 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Jeśli skazany już przebywa w ZK, liczy się część kary pozostała do odbycia.
2. Brak recydywy specjalnej: O SDE nie może ubiegać się skazany w warunkach tzw. multirecydywy (art. 64 § 2 Kodeksu karnego).¹
3. Cele kary: Odbywanie kary w SDE musi być wystarczające dla osiągnięcia celów kary (np. prewencji, resocjalizacji).
4. Warunki techniczne: W miejscu zamieszkania muszą istnieć odpowiednie warunki techniczne (zasięg sieci, stabilne źródło zasilania) pozwalające na instalację i działanie urządzeń monitorujących. Warunki te są sprawdzane przez upoważniony podmiot dozorujący po złożeniu wniosku.
5. Zgoda domowników: Jest to jedna z najważniejszych i najczęstszych przeszkód formalnych. Wymagana jest pisemna zgoda wszystkich pełnoletnich osób wspólnie zamieszkujących ze skazanym.⁹

Jak napisać wniosek o dozór elektroniczny? / Jakie informacje powinien zawierać?

Wniosek o SDE składa się do Sądu Okręgowego – Wydziału Penitencjarnego, w którego okręgu skazany posiada stałe miejsce pobytu (a niekoniecznie do sądu, który wydał wyrok skazujący).

Prawidłowo sporządzony wniosek, zgodnie z art. 43le k.k.w. oraz wzorami udostępnianymi przez sądy ⁹, powinien zawierać:

• Dane skazanego: Imię, nazwisko, imiona rodziców, numer PESEL.⁹
• Sygnatury akt: Oznaczenie sądu, który wydał wyrok (lub wyroki), oraz sygnatury akt spraw.
• Wymiar kary: Łączny wymiar kary lub kar do odbycia.
• Adres: Dokładny adres miejsca, w którym kara ma być wykonywana, wraz z numerem telefonu kontaktowego.⁹
• Uzasadnienie: Należy wykazać, że cele kary zostaną osiągnięte (np. wskazując na stabilną sytuację życiową, chęć podjęcia pracy, brak demoralizacji).

Kluczowym elementem wniosku jest załącznik w postaci pisemnej zgody wszystkich pełnoletnich osób zamieszkujących ze skazanym.⁹ Zgoda ta musi obejmować nie tylko sam fakt odbywania kary przez skazanego w tym miejscu, ale również zgodę na przeprowadzanie przez podmiot dozorujący czynności kontrolnych w mieszkaniu, polegających m.in. na sprawdzaniu urządzeń.⁹ Brak tego załącznika jest brakiem formalnym, który skutkuje wezwaniem do jego uzupełnienia, a w konsekwencji znacznym wydłużeniem postępowania.

Kiedy złożyć wniosek o dozór elektroniczny?

Wniosek o SDE można złożyć w dwóch momentach, jednak zawsze po uprawomocnieniu się wyroku skazującego ⁷:

1. Przed rozpoczęciem odbywania kary: Skazany przebywa jeszcze na wolności, np. po otrzymaniu wezwania do stawienia się w zakładzie karnym (tzw. „biletu”). Złożenie wniosku nie wstrzymuje automatycznie wykonania kary, dlatego często łączy się go z wnioskiem o wstrzymanie wykonania kary (na podstawie art. 15 k.k.w.).
2. W trakcie odbywania kary: Skazany jest już osadzony w zakładzie karnym. Wniosek składa się wówczas za pośrednictwem dyrektora tej jednostki.

Gdzie pobrać wniosek o dozór elektroniczny?

Ustawodawca nie przewidział jednego, ogólnopolskiego, urzędowego formularza wniosku o SDE. Strona Ministerstwa Sprawiedliwości (gov.pl) nie udostępnia takiego wzoru w centralnej bazie formularzy.¹²

W praktyce, wzory takich wniosków (często wraz z gotowym formularzem oświadczenia domowników) są publikowane na stronach internetowych poszczególnych Sądów Okręgowych, właściwych do rozpoznawania tych spraw.⁹ Najbezpieczniej jest zatem pobrać formularz ze strony internetowej sądu okręgowego, w którego okręgu skazany ma mieszkać.

Ile sąd rozpatruje wniosek?

Zgodnie z art. 43lg § 3 k.k.w., sąd penitencjarny powinien wydać postanowienie w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku.⁷

Należy jednak podkreślić, że jest to tzw. termin instrukcyjny. Oznacza to, że sąd dąży do jego dotrzymania, ale jego przekroczenie nie powoduje nieważności postanowienia. W praktyce termin ten bywa dłuższy, gdyż sąd musi w tym czasie m.in. zlecić sprawdzenie warunków technicznych pod wskazanym adresem oraz zebrać niezbędne dane (np. wywiad kuratora, opinię z zakładu karnego, jeśli skazany jest osadzony).

Odrzucony wniosek o dozór elektroniczny – co robić?

W przypadku otrzymania postanowienia o odmowie udzielenia zezwolenia na SDE, skazanemu przysługują dwa rozwiązania ⁷:

1. Zażalenie: Na postanowienie sądu I instancji przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego. Należy je wnieść w terminie 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia, za pośrednictwem sądu, który je wydał (art. 43lg § 1 k.k.w.).
2. Ponowny wniosek: Jeżeli zażalenie nie zostało wniesione lub nie przyniosło skutku, ponowny wniosek w tej samej sprawie (oparty na tych samych okolicznościach) może zostać złożony dopiero po upływie 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia o odmowie (art. 43ld § 3 k.k.w.).

Podstawy prawne:

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 911).⁷
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 383).¹

Oświadczenie:

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, jest oparty na stanie prawnym aktualnym w momencie publikacji i nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej. Każda sytuacja faktyczna wymaga indywidualnej analizy prawnej. W celu uzyskania wiążącej analizy lub pomocy prawnej należy skontaktować się z adwokatem lub radcą prawnym.