Posiadanie narkotyków, nawet w niewielkich ilościach, jest w Polsce czynem zabronionym i może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych. W praktyce oznacza to, że nawet jednorazowe zdarzenie może skończyć się mandatem, grzywną, a w poważniejszych przypadkach – karą więzienia. Polskie prawo jasno określa, jakie sankcje grożą osobom zatrzymanym z substancjami psychoaktywnymi, a wysokość kary zależy m.in. od rodzaju narkotyku, jego ilości oraz okoliczności sprawy. Jaka ilość narkotyków jest karana? Z jakimi karami musi liczyć się osoba, która zostanie zatrzymana za posiadanie narkotyków? Czy istnieją okoliczności, które mogą złagodzić wysokość kary?
Czym są narkotyki – w świetle polskiego prawa?
Choć potocznie słowo „narkotyki” kojarzy się z substancjami takimi jak marihuana, amfetamina czy heroina, to w ujęciu prawnym pojęcie to jest znacznie szersze – i bardziej złożone.
Zagadnienia związane z narkotykami oraz odpowiedzialnością karną za ich posiadanie, produkcję czy handel, reguluje przede wszystkim ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, a szczegółowy wykaz środków uznawanych za „narkotyki” w rozumieniu prawa znajduje się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. Rozporządzenie to klasyfikuje substancje w trzech głównych grupach:
§ substancje psychotropowe – np. amfetamina, mefedron, LSD, metamfetamina, ketamina,
§ środki odurzające – np. heroina, kokaina, marihuana, morfina, fentanyl,
§ nowe substancje psychoaktywne – tzw. dopalacze, takie jak etizolam czy benzylofentanyl.
Warto zaznaczyć, że lista ta jest regularnie aktualizowana, ponieważ nieustannie pojawiają się nowe substancje – często modyfikowane w taki sposób, by ominąć obowiązujące regulacje.
Dodatkowo, w sprawach o posiadanie narkotyków, rozróżnia się także tzw. środki zastępcze – są to produkty zawierające substancje, które mogą działać w sposób podobny do środków odurzających lub psychotropowych, mimo że nie znajdują się bezpośrednio na liście substancji zakazanych. Najczęściej określa się je mianem „dopalaczy”, a ich działanie może być znacznie bardziej nieprzewidywalne i groźne niż działanie klasycznych narkotyków.
Czym jest posiadanie narkotyków na własny użytek?
Posiadanie narkotyku, nawet w niewielkiej ilości i bez intencji zażywania, jest co do zasady przestępstwem. Posiadanie oznacza fizyczne i świadome dysponowanie substancją zakazaną. Jest to sytuacja, w której ktoś ma przy sobie narkotyk (np. w kieszeni, plecaku, domu), nawet jeśli nie planuje go użyć. Przepisem regulującym kwestię posiadania narkotyków jest art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który mówi, że:
„Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Co do zasady, za przestępstwo posiadania narkotyków uznaje się dysponowanie co najmniej taką ilości narkotyku, która teoretycznie jest w stanie odurzyć jedną osobę.
twierdzenie w organizmie obecności narkotyków nie oznacza jednoznacznie faktu posiadania narkotyków przez daną osobę. Nałożenie sankcji za ich uprzednie posiadanie wymaga bowiem stwierdzenia tego faktu.
Jaka kara posiadanie narkotyków?
Posiadanie narkotyków jest w Polsce przestępstwem, które zostało uregulowane w art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Przepis ten jasno wskazuje, że:
„Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat.”
Oznacza to, że nawet posiadanie niewielkiej ilości narkotyku – np. marihuany czy amfetaminy – może skutkować postępowaniem karnym, a w konsekwencji wyrokiem sądu grzywną i karą więzienia. Kara grzywny, wymierzana jest w ramach ilorazu stawek dziennych. Minimalna kara za posiadanie narkotyków w nieznacznej ilości wynosi 10, zaś najwyższa 540 stawek dziennych. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł, ale nie może przekraczać 2 000 zł. Podejmując decyzję o wysokości grzywny, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego majątek, warunki rodzinne i możliwości zarobkowe. Dodatkowo sąd może orzec obowiązek uiszczenia nawiązki w wysokości do 50 000 zł na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii. Ustawa przewiduje pewne złagodzenie odpowiedzialności, a nawet umorzenie postępowania, jeżeli ilość narkotyków jest nieznaczna, są one przeznaczone wyłącznie na własny użytek i jednocześnie stopień szkodliwości społecznej czynu jest niski.
W praktyce – przy jednorazowym incydencie i małej ilości substancji – możliwe jest uniknięcie kary, ale ostateczna decyzja należy do sądu.
W przypadku znacznej ilości środków – wystarcza ona do jednorazowego odurzenia się co najmniej kilkudziesięciu osób – kara może wynosić od roku do nawet 10 lat więzienia, sąd może także orzec świadczenie pieniężne, na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, w wysokości od 1000 do 60000 zł.
Jaka ilość narkotyków to tzw. znaczna ilość?
W postępowaniach karnych dotyczących posiadania narkotyków kluczowe znaczenie ma ustalenie ilości zabezpieczonej substancji. Dokonuje się jej w celu określenia tzw. nieznaczneji znacznej ilości środka. Nie chodzi jednak wyłącznie o jej wagę w gramach – sądy i prokuratura opierają się często na przeliczeniu tej ilości na tzw. porcje użytkowe. Do dokonania takiej oceny powołuje się biegłych sądowych, najczęściej specjalistów z zakresu toksykologii lub chemii sądowej.
Ekspertyza biegłych może mieć bezpośredni wpływ na kwalifikację prawną czynu, a tym samym na wysokość grożącej kary. Przykładowo – posiadanie narkotyków w ilości pozwalającej na przygotowanie wielu porcji może sugerować zamiar wprowadzenia narkotyków do obrotu, co wiąże się z dużo surowszą odpowiedzialnością karną.
Wypadek mniejszej wagi – kiedy można o nim mówić?
W sprawach o posiadanie narkotyków często posługuje się też terminem mniejszej wagi. I tak, posiadanie narkotyków może być zakwalifikowane przez sąd jako „wypadek mniejszej wagi”. Sytuacja taka pozwala sądom na łagodniejsze potraktowanie sprawcy przestępstwa związanego z posiadaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych. Wypadek mniejszej wagi uregulowane w art. 62 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który mówi, że:
„w wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.
Na czym polega przypadek mniejszej wagi? Chodzi o sytuacje, w których ilość posiadanych narkotyków była niewielka, a narkotyki były przeznaczone na użytek własny, dodatkowo okoliczności zdarzenia nie wskazują na większe zagrożenie społeczne (np. brak powiązań ze środowiskiem przestępczym, brak uprzedniej karalności).
Czy ma znaczenie rodzaj posiadanych narkotyków?
Tak, rodzaj posiadanych narkotyków ma wpływ na wymiar kary, ale także jak wskazuje T. Kozioł, okoliczność ta uwzględniana jest przy ewentualnym kwalifikowaniu czynu jako wypadku mniejszej wagi (T. Kozioł, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 11 października 2017 r., III KK 73/17, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, Zeszyt 3 (35)/2019, s. 96). Autor ten podkreślił także, że na wymiar kary i kwalifikację czynu jako wypadku mniejszej wagi wpływ mają także inne okoliczności popełnienia czynu jak cel posiadania narkotyku a także stopień uzależnienia sprawcy od narkotyków.
Czy są kary alternatywne dla osób oskarżonych o posiadanie narkotyków?
Osoby podejrzane (oskarżone) o posiadanie narkotyków, swoją postawą mogą wykazać, że zrozumiały naganność swojego czynu. Może się to przejawiać przede wszystkim w naprawieniu szkody jeśli taka powstała a także poprzez podjęcie kompleksowego, długotrwałego a przede wszystkim skutecznego leczenia odwykowego. To z kolei może przełożyć się wzięciu tych okoliczności przez sąd, a w konsekwencji łagodniejszej karze. Zdarzają się sytuacje, kiedy możliwe jest uniknięcie kary więzienia (pozbawienia wolności) lub kary pozbawienia wolności w zawieszeniu. W takich sytuacjach, zamiast kary pozbawienia wolności, sąd może zasądzić obowiązek poddania się terapii odwykowej prace społeczne lub grzywnę. Może się także zdarzyć odstąpienie od zasądzenia świadczeń pieniężnych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wszystko jednak jest zależne od okoliczności danej sprawy.
Podsumowując, posiadanie narkotyków to poważne naruszenie prawa, które może prowadzić do dotkliwych konsekwencji karnych, nawet jeśli chodzi o niewielkie ilości substancji. W praktyce jednak sądy i prokuratura biorą pod uwagę takie okoliczności jak ilość, cel posiadania, wcześniejsza karalność czy postawa sprawcy. Dlatego każda sprawa wymaga indywidualnej oceny i odpowiedniego podejścia procesowego, a w perspektywy oskarżonego – adwokata wyspecjalizowanego w sprawach o posiadanie narkotyków.
Informuję, iż opublikowany artykuł nie stanowi porady prawnej i nie powinien być tak traktowany. Informacje mają charakter ogólny i pomocny w zrozumieniu przepisów, ale nie zastępują profesjonalnej porady prawnej, która wymaga analizy konkretnego przypadku.
