Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności to instytucja prawa karnego wykonawczego, która pozwala na przesunięcie w czasie terminu rozpoczęcia odbywania kary. Jest to rozwiązanie przeznaczone dla skazanych, wobec których zachodzą szczególne okoliczności, uniemożliwiające lub czyniące bezzasadnym natychmiastowe osadzenie w zakładzie karnym. Należy odróżnić odroczenie (dotyczące kary jeszcze nierozpoczętej) od przerwy w karze (dotyczącej kary już odbywanej). Podstawy odroczenia regulują art. 150 i 151 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (dalej: k.k.w.).6
Wniosek o odroczenie wykonania kary – kiedy jest zasadny?
Przepisy k.k.w. dzielą przesłanki odroczenia kary na obligatoryjne (gdy sąd musi odroczyć karę) oraz fakultatywne (gdy sąd może, ale nie musi tego robić).7
Odroczenie obligatoryjne (obowiązkowe) – art. 150 k.k.w.
Sąd musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności, jeżeli u skazanego stwierdzono:
- chorobę psychiczną lub
- inną ciężką chorobę, która uniemożliwia wykonanie tej kary.
Chodzi tu o taki stan zdrowia skazanego, który realnie zagraża jego życiu w warunkach więziennych lub którego leczenie w warunkach izolacji jest niemożliwe (np. konieczność przeprowadzenia skomplikowanej operacji, leczenie onkologiczne w specjalistycznym ośrodku). Odroczenie następuje do czasu ustania tej przeszkody.
Odroczenie fakultatywne (możliwe) – art. 151 k.k.w.
Sąd może (ale nie musi) odroczyć wykonanie kary, jeżeli natychmiastowe jej wykonanie pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Przesłanka ta jest ocenna i sąd analizuje każdą sytuację indywidualnie. Przykłady takich skutków to:
- skazany jest jedynym żywicielem rodziny i jego osadzenie pozbawi ją środków do życia;
- konieczność zapewnienia opieki choremu członkowi rodziny, którego nikt inny nie może się podjąć;
- konieczność dokończenia pilnych prac sezonowych (np. w rolnictwie) lub uregulowania spraw zawodowych (np. zamknięcie firmy);
- ważne wydarzenia osobiste (np. egzamin kończący cykl nauki).
Szczególnymi przypadkami odroczenia fakultatywnego są:
- Kobieta ciężarna oraz osoba samotnie sprawująca opiekę nad dzieckiem: Sąd może odroczyć wykonanie kary do czasu ukończenia przez dziecko 3. roku życia (art. 151 § 2 k.k.w.).
- Kara do 1 roku i 6 miesięcy: Jeżeli skazany został na karę nieprzekraczającą 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności (i nie jest multirecydywistą z art. 64 § 2 Kodeksu karnego), sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 1 roku (art. 151 § 3 k.k.w.). Jest to często wykorzystywane w celu umożliwienia skazanemu przygotowania się do złożenia wniosku o dozór elektroniczny (SDE).
Wniosek o odroczenie wykonania kary i wstrzymanie wykonania kary
Skazany, który otrzymał wezwanie do stawienia się w zakładzie karnym (tzw. „bilet”), a jednocześnie spełnia przesłanki do odroczenia kary (np. z powodu ciężkiej choroby), musi działać dwutorowo.
Samo złożenie wniosku o odroczenie wykonania kary (na podstawie art. 150 lub 151 k.k.w.) nie wstrzymuje automatycznie obowiązku stawienia się w zakładzie karnym. Wezwanie to nadal pozostaje w mocy.
Dlatego, składając wniosek o odroczenie (który jest wnioskiem merytorycznym, głównym), należy jednocześnie złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania kary (na podstawie art. 15 k.k.w.).7 Wniosek o wstrzymanie ma charakter pomocniczy (akcesoryjny) i służy „zamrożeniu” wezwania do stawiennictwa na czas, w którym sąd będzie analizował zasadność odroczenia. Jest to kluczowy krok proceduralny, chroniący skazanego przed osadzeniem, zanim jego argumenty zostaną rozpoznane.
Ile czasu sąd rozpatruje wniosek o odroczenie wykonania kary?
Postępowanie wykonawcze ma określone ramy czasowe, choć mają one charakter instrukcyjny (sąd powinien, ale nie musi bezwzględnie ich dotrzymać).
Zgodnie z art. 152 § 1 k.k.w., sąd penitencjarny powinien wydać postanowienie w przedmiocie odroczenia w terminie 21 dni od dnia wpływu wniosku.7 Termin ten jest dłuższy niż przy wniosku o wstrzymanie (14 dni), ale krótszy niż przy SDE (30 dni). W praktyce, zwłaszcza w sprawach opartych na przesłankach medycznych (art. 150 k.k.w.), termin ten może ulec wydłużeniu z uwagi na konieczność powołania biegłych lekarzy w celu zweryfikowania stanu zdrowia skazanego.
Jaka opłata za wniosek o odroczenie wykonania kary?
Wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności podlega stałej opłacie sądowej. Zgodnie z art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, opłata ta wynosi 80 zł.13
Nieuiszczenie tej opłaty stanowi brak formalny wniosku. Sąd nie rozpozna merytorycznie pisma, dopóki opłata nie zostanie uiszczona. W praktyce sąd najpierw wezwie skazanego do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Należy pamiętać, że sam wniosek o wstrzymanie kary (składany razem z wnioskiem o odroczenie) jest wolny od opłat.
Odrzucenie wniosku o odroczenie
W przypadku, gdy sąd penitencjarny nie przychyli się do argumentacji skazanego i wyda postanowienie o odmowie odroczenia wykonania kary, skazanemu przysługuje środek odwoławczy.
Na postanowienie sądu I instancji przysługuje zażalenie (zgodnie z art. 152 § 2 k.k.w. w zw. z ogólnymi zasadami k.k.w.).7 Zażalenie należy wnieść w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia (jeśli skazany był obecny na posiedzeniu) lub jego doręczenia. Składa się je do sądu wyższej instancji (sądu apelacyjnego) za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżoną decyzję.
Podobnie jak w przypadku innych wniosków w postępowaniu wykonawczym, ponowne złożenie wniosku o odroczenie, które opiera się na tych samych podstawach (np. na tej samej sytuacji rodzinnej lub tym samym zaświadczeniu lekarskim), zostanie przez sąd pozostawione bez rozpoznania. Możliwe jest natomiast złożenie nowego wniosku, jeśli pojawiły się nowe, istotne okoliczności w sprawie.
Podstawy prawne:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 911).7
- Ustawa z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 123).13
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 383).1
Oświadczenie:
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, jest oparty na stanie prawnym aktualnym w momencie publikacji i nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej. Każda sytuacja faktyczna wymaga indywidualnej analizy prawnej. W celu uzyskania wiążącej analizy lub pomocy prawnej należy skontaktować się z adwokatem lub radcą prawnym.
