System Dozoru Elektronicznego (SDE) to rozwiązanie przewidziane w Kodeksie karnym wykonawczym (dalej: k.k.w.). Umożliwia odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym. Skazany nosi urządzenie 1,2, które pozwala na zdalną i stałą kontrolę. Dozór elektroniczny stanowi alternatywę dla izolacji więziennej. Dzięki temu skazany może pracować, utrzymywać więzi rodzinne i uczestniczyć w życiu społecznym. System dozoru elektronicznego realizuje cele kary w sposób mniej dolegliwy. Wpisuje się w nowoczesne i humanitarne podejście do prawa karnego wykonawczego.
Jak działa system odbywania kary w formie dozoru elektronicznego?
Dozór elektroniczny pozwala odbywać karę pozbawienia wolności poza więzieniem, a nie tworzy nowego rodzaju kary. Zgodnie z art. 43b k.k.w. system kontroluje zachowanie skazanego przy użyciu środków technicznych.2 . Składa się z nadajnika – opaski na nogę lub rękę – oraz urządzenia monitorującego w domu skazanego. Następnie system weryfikuje, czy skazany przebywa w wyznaczonym miejscu w godzinach określonych przez sąd w indywidualnym harmonogramie. Dzięki temu skazany może realizować obowiązki i utrzymywać więzi rodzinne.
Za jakie przestępstwa można otrzymać dozór elektroniczny?
Możliwość skorzystania z dozoru elektronicznego nie zależy od rodzaju popełnionego przestępstwa. Zamiast tego decydują kryteria określone w art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego czyli wymiar orzeczonej kary oraz brak skazania w warunkach recydywy wielokrotnej, określonej w art. 64 § 2 Kodeksu karnego.1 Oznacza to, że o SDE może ubiegać się osoba skazana za każde przestępstwo, o ile spełnia ustawowe warunki dotyczące długości kary i nie jest tzw. multirecydywistą.
Kiedy sąd pozwala na dozór elektroniczny przy karze do 2 lat?
Podstawowym warunkiem formalnym, określonym w art. 43la § 1 pkt 1 k.k.w., jest orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku i 6 miesięcy.1,2 Przepis ten dotyczy zarówno pojedynczej kary, jak i sumy kilku kolejnych kar, które skazany ma odbyć, a które nie podlegają łączeniu w ramach wyroku łącznego (art. 43la § 6 k.k.w.).1,2
Dozór elektroniczny dla skazanych na karę do 3 lat
Ustawodawca przewidział również możliwość objęcia systemem SDE osób z dłuższymi wyrokami. Zgodnie z art. 43la § 1 pkt 1 k.k.w., o dozór może ubiegać się także skazany, wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata, a do odbycia w zakładzie karnym pozostała mu część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy.1,2 Regulacja ta ma na celu ułatwienie skazanym readaptacji społecznej na ostatnim etapie odbywania kary.
Zmiana środka wykonawczego w praktyce
Zgoda na odbywanie kary w SDE jest udzielana przez sąd penitencjarny na wniosek. Zgodnie z art. 43la § 1 k.k.w., sąd wyda postanowienie o udzieleniu zezwolenia tylko wtedy, gdy spełnione zostaną łącznie wszystkie ustawowe warunki:
- odpowiedni wymiar kary,
- posiadanie przez skazanego stałego miejsca pobytu,
- pisemna zgoda wszystkich pełnoletnich osób zamieszkujących wspólnie ze skazanym,
- istnienie warunków technicznych umożliwiających działanie systemu,
- przekonanie sądu, że odbycie kary w SDE będzie wystarczające do osiągnięcia celów kary.1
Brak zgody choćby jednego dorosłego domownika uniemożliwia uzyskanie zezwolenia.
Dwa wyroki a dozór elektroniczny – czy to możliwe?
Tak, jest to możliwe. Art. 43la § 6 k.k.w. wyraźnie stanowi, że przepisy o dozór elektroniczny stosuje się odpowiednio do skazanego, który ma odbyć kolejno dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności. Dzięki temu skazany może odbywać kary w systemie dozoru elektronicznego, zamiast tradycyjnej izolacji więziennej.1 Kluczowym czynnikiem jest suma tych kar, która musi mieścić się w ustawowych limitach (nieprzekraczająca 1 roku i 6 miesięcy, lub niższa niż 3 lata z pozostałym okresem do odbycia nie dłuższym niż 6 miesięcy).
Dozór elektroniczny – ile metrów poza domem?
System stacjonarny, używany w ramach wykonywania kary pozbawienia wolności, nie działa w oparciu o określony promień od miejsca zamieszkania. Jego działanie jest binarne: sprawdza jedynie, czy nadajnik skazanego znajduje się w zasięgu urządzenia domowego. Dzięki temu system dozoru elektronicznego może szybko i dokładnie weryfikować obecność skazanego w miejscu odbywania kary. System rejestruje zatem dwa stany: „obecny” lub „nieobecny”. Opuszczenie wyznaczonej strefy pobytu, nawet na niewielką odległość, w czasie, gdy skazany powinien przebywać w domu, zostanie odnotowane jako naruszenie warunków kary.
Dozór elektroniczny – ile godzin poza domem?
Liczba godzin, które skazany może spędzić poza miejscem zamieszkania, jest ustalana indywidualnie przez sąd penitencjarny. Sąd, udzielając zezwolenia, zatwierdza szczegółowy harmonogram, który precyzyjnie określa dni tygodnia i godziny, w których skazany ma prawo opuścić dom, np. w celu świadczenia pracy, nauki, korzystania z opieki medycznej czy dokonywania zakupów.1
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa karna wymaga indywidualnej analizy i konsultacji z profesjonalnym pełnomocnikiem. W celu uzyskania pomocy prawnej, skontaktuj się z profesjonalnym pełnomocnikiem.
Przypisy
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 706).
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17).
Zobacz:
- Opinia w przedmiocie praktyki stosowania art. 249 § 3 i 5 kpk z perspektywy gwarancji praw i wolności konstytucyjnych jednostki, a w szczególności do obrony. – Adwokatura.pl, otwierano: sierpnia 16, 2025, https://www.adwokatura.pl/admin/wgrane_pliki/adwokatura-tresc-8848.pdf
D. Sip, Stosowanie tymczasowego aresztowania wobec oskarżonych odbywających karę pozbawienia wolności w innej sprawie, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, Zeszyt 1 (49)/2023, otwierano: 16 sierpnia 2025, https://www.kssip.gov.pl/pobierz_plik/dominik_sip.pdf
